O papruschengero nevipe le farajnistar Romano Centro ando decemberi ando 100to ardipe, ari alo. Ando juni 1993 i premijera sina: Ande oja cajt, erschtivar o papruschengero nevipe le duj berscha angloda kerde farajnistar, ari alo. Ando dschijakana 99 publikacijontscha, but pisimaschkiji taj pisimaschtscha, mindenfelitike tematschenge vidminde pumen.

Telal o anav „O genocid upro Roma taj Sinti maschkar o nacijonalsocijalismus“ o „Centrali seminar“ ando bersch 2024 ande Schlaining tel likerdo ulo. Andphandlo ando berschengero pharipeskero punkto la organisacijatar ERINNERN:AT taj khetan organisirim le farajniha Roma-Service taj la Pedagogischi Utscha Ischkolaha Burgenland, buteder sar 100 meschtertscha taj meschterkiji uso bajder sikadipe use sina.

O tradicijoneli Roma advent ando Pradimo Kher Erba, te ada bersch papal igen schukar sina. Le adventiskere mulatintschagoha, i kultura taj i tschib le Romendar upre likerdi taj le pradipeske sikadi te ol. Jek barikano than adaj i mindenfelitiki muschika, i literatura taj i kulinarik ande len, save le kherodaschtschenge adale kiratiske sikade ule.

Taj ada te le rumenitike Romengere khetanipeske andi Austrija genel. Obste pekiptscha vaj avre guliptscha – andi boschitschani cajt i kojnha oficijeli uso boschitschano pekartschago ol. Ando vodschikano hango taj but anglutna vojaha, la Romnjaha Irina Bellio, vanilejakere schinga palo koja le rumenitike Romendar taj Romnjendar pekas.

Ande amari sendungakeri rik „Naschade Romengere sidlungtscha le Burgenlandistar“, akan le gaveha Gruna donde amen bescharas. Ando gav jek falato la gemajndejatar Mariasdorf hi. Adaj agun valami 200 Romnja taj Roma dschivnahi. O reporteri Adi Gussak upro jomakero rodipe pe kertscha te dikel, so andar odola manuscha ulo.

I Roma redakcijona le ORF-istar Burgenland, ada bersch i serija „Romengere papruschengere neviptscha andi Austrija“ kesdintscha. Ando sikavipeskero redo, hatek o cile Romengere papruschengere neviptscha, save andi Austrija del, angle terdscharde on. Akan o reporteri Adi Gussak o papruschengero nevipe „RomaCajtung“ la Roma VHS-atar Burgenland, aun peske dikel.

Ande Lackenbach ando maschkaripe le novemberistar o sako berschengero gondolipe le Romenge taj Sintijenge sina. But eseri manuscha maschkar o nacijengero rajipe ando afka akardo „Zigeunerengero uprelikeripeskero logeri“ Lackenbach ledschim ule. Butenge i lejcti schtacijona sina, angloda on ande avre logertscha ledschim taj murdarde ule. Fatretertscha taj fatreterkiji la politikatar taj Romengere organisacijendar uso gondolipeskero mulatintschago use sina.

Erbate, jek flogoskero grupnengero kher kerdo ol. O plantscha angle jek taj epasch berscha angle terdscharde ule. Akan o prikbescharipe naschel. Jek falato le agune foroskere internatistar imar bejg ispidim ulo. Pasche mindenfelitike khera le trin burgenlanditike flogoskere grupnenge – horvacke, Roma taj ungrike, te kesdipeskere khera taj kherodaschtschengere khera kerde on.